Baksteen. Het klinkt als iets vanzelfsprekends in de Nederlandse bouwtraditie. Eeuwenlang vormden rode, bruine en gele gevels het straatbeeld van onze dorpen en steden. Toch verloor baksteen een tijd lang terrein door de opkomst van staal, glas en beton. Moderne architectuur moest strak, snel en groots zijn. Maar wie vandaag naar nieuwe wijken, stadions, stations en wooncomplexen kijkt, ziet het duidelijk: baksteen is terug. En niet zomaar – het beleeft een vernieuwde, creatieve en duurzame renaissance.
Een vertrouwd materiaal met een nieuwe betekenis
Baksteen roept in Nederland onbewust een gevoel van thuis op. Het is warm, karaktervol en herkenbaar. Historische binnensteden zoals Amsterdam, Leiden en Deventer danken een groot deel van hun uitstraling aan baksteen. Toch is de hedendaagse terugkeer geen nostalgische stap terug, maar een bewuste beweging naar kwaliteit, duurzaamheid en identiteit.
Moderne baksteengebouwen onderscheiden zich door hun speelse metselverbanden, diepe raamkaders, variaties in patronen en bijzondere kleuren. Waar vroeger vooral recht en strak werd gemetseld, durven architecten nu te experimenteren. Baksteen wordt een canvas in plaats van een standaard bouwsteen.
Waarom kiezen architecten opnieuw voor baksteen?
De comeback van baksteen heeft meerdere oorzaken. Een paar belangrijke:
1. Duurzaamheid en lange levensduur
Baksteen is een materiaal dat tijd doorstaat. Het slijt nauwelijks, is weerbestendig en kan tot honderden jaren meegaan. In een tijd waarin circulariteit en milieubewust bouwen steeds belangrijker worden, blijkt baksteen een verrassend toekomstbestendige keuze.
2. Lage onderhoudskosten
In tegenstelling tot veel moderne gevelbekledingen heeft baksteen weinig onderhoud nodig. Geen verf die bladdert, geen houten panelen die kromtrekken.
3. Esthetische vrijheid
De moderne architect kan spelen met reliëf, schaduwwerking en textuur. Zo krijgen gevels een dynamische uitstraling die meebeweegt met licht en seizoen.
4. Verbinding met de plek
Baksteen verwijst naar de Nederlandse bouwcultuur – en dat geeft gebouwen karakter en herkenbaarheid. Zeker in stadsvernieuwing helpt baksteen om nieuw en oud harmonieus te verbinden.
Nieuwe projecten, nieuwe technieken
Neem bijvoorbeeld het nieuwbouwproject Sporen in Dordrecht, waar baksteen is gebruikt in verschillende tinten om diepte en gelaagdheid te creëren. Of Little C in Rotterdam, waar een modern stedelijk wijkje is gebouwd dat doet denken aan New Yorkse baksteenlofts – maar dan volledig duurzaam, energiebewust en ingericht voor de toekomst.
En er gebeurt nog meer. Innovatie zit ook in de baksteen zelf:
Geperste bakstenen van gerecycled bouwafval
Bakstenen die CO₂ opslaan tijdens het productieproces
Klik- en stapelstenen die zonder cement worden aangebracht
Extra grote bakstenen voor sneller bouwen en minder voegen
Zo wordt een traditioneel materiaal steeds slimmer en efficiënter.
De kunst van het metselwerk
Een gebouw van baksteen vraagt om vakmanschap – en dat is precies waar de charme zit. De metselaar krijgt opnieuw een hoofdrol. Met de hand wordt elke steen gelegd, gedraaid, geplaatst en gevoeld. Het metselwerk bepaalt het uiteindelijke beeld van de gevel: strak, speels, robuust of verfijnd.
We zien de terugkeer van oude metselverbanden, zoals visgraat en kruisverband, maar ook compleet nieuwe patronen. Soms lijkt een gevel op textiel, kunst of zelfs architectonische poëzie.
Hierbij geldt weer: langzaam is waardevol. Kwaliteit wint van haast.
Baksteen als toekomstig stadsgezicht
De terugkeer van baksteen vertelt veel over waar we naartoe gaan in de bouw:
Meer aandacht voor esthetiek
Grotere focus op leefbaarheid en duurzaamheid
Respect voor traditie, maar met ruimte voor nieuwe vormgeving
In plaats van gebouwen die over 30 jaar alweer vervangen moeten worden, bouwen we weer voor de lange termijn. Voor generaties. Voor wijken waar mensen met trots wonen.
Baksteen staat daarmee symbool voor iets wat we bijna kwijt waren: bouwen met ziel.
