De Tweede Wereldoorlog liet diepe sporen na in vele steden wereldwijd. Ook in Nederland werden de steden niet gespaard. ‘Vergissingen’ in bombardementen van geallieerden raakten steden als Nijmegen en Arnhem. Maar ook bewuste bombardementen vanuit Duitse zijde veranderden steden in kraters. In Nederland is het bombardement in Rotterdam het bekendst. Op 14 mei 1940 werd in slechts enkele uren het historische centrum van de stad verwoest door verschillende bombardementen. Wat overbleef, was een stad in puin. Het resultaat: De capitulatie van Nederland (anders was Utrecht ook gebombardeerd, en wie weet wat er daarna nog zou volgen als Nederland zich niet overgaf). Ondanks pogingen van de bevolking om de stad in de Tweede Wereldoorlog reeds op te bouwen, werd Rotterdam nog honderden keren gebombardeerd (ook door Geallieerden). Maar de bevolking en de regering bleven niet stil zitten. De stad in puin bleef tot het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar de vernietiging bood ook kansen voor een nieuwe start.
De wederopbouw van Rotterdam is een Bouwverhaal over veerkracht. Ondanks het ontbreken van een écht historische kern is het vandaag de dag een moderne, dynamische stad. Hoe is de wederopbouw gegaan?
Het bombardement
Het bombardement van 14 mei 1940 legde het hart van Rotterdam in as. Meer dan 800 mensen verloren het leven. 80.000 mensen raakten dakloos en het historische stadscentrum werd vrijwel volledig verwoest. Uiteraard stond de bevolking voor de grote uitdaging: Hoe herbouw je een stad die eigenlijk volledig is weggevaagd?
De eerste stappen naar wederopbouw
Al tijdens de oorlog probeerde de bevolking delen van de stad te herbouwen, maar zoals beschreven werd dat moeilijk door vele nieuwe bombardementen. Pas toen de oorlog echt was afgelopen, konden de Rotterdammers goed beginnen met puinruimen en de Wederopbouw. Onder leiding van stadsarchitect W.G. Witteveen werd een eerste Wederopbouwplan opgesteld. Het plan hield in om de stad op traditionele wijze te herstellen, met behoud van de historische stratenpatronen en een klassieke architectonische stijl. Echter, door vertragingen en politieke discussies werd het plan nooit volledig gerealiseerd.
In 1946 nam Cornelis van Traa, de opvolger van Witteveen, de leiding over de wederopbouwplannen. Hij introduceerde het Basisplan voor de Wederopbouw. Dit was een breuk met het plan van Witteveen: Niet traditioneel, maar modern. Gedurfd.
Het basisplan
Van Traa’s Basisplan voor de Wederopbouw was revolutionair. Het brak met het verleden en koos voor een modernistische benadering, gekenmerkt door ruime opzet, brede straten en scheiding van verkeersstromen. Enkele kernpunten van het plan waren:
1. Moderne infrastructuur
- Het plan voorzag in brede, rechte straten en gescheiden verkeersstromen voor auto’s, trams en voetgangers, wat de verkeersveiligheid en efficiëntie ten goede kwam.
2. Ruimte voor wederopbouw
- Grote delen van de binnenstad werden gereserveerd voor moderne kantoorgebouwen en commerciële centra, wat Rotterdam zou veranderen in een zakelijk en economisch knooppunt.
3. Nieuwe woonwijken
- De bouw van nieuwe woonwijken zoals Pendrecht, Zuidwijk en Ommoord om de dakloze bevolking te huisvesten en te voorzien in moderne woonvoorzieningen.
4. Groen en open ruimtes
- Het Basisplan besteedde aandacht aan de integratie van groen en open ruimtes binnen de stedelijke omgeving, wat leidde tot de aanleg van parken en openbare pleinen.
Iconische bouwwerken
De wederopbouwperiode bracht een aantal iconische bouwwerken voort die het nieuwe gezicht van Rotterdam zouden vormen.
De Lijnbaan
Geopend in 1953, was de Lijnbaan de eerste autovrije winkelstraat in Europa en een symbool van het moderne Rotterdam. Het ontwerp, met ruime promenades en moderne architectuur, trok wereldwijd aandacht en diende als model voor vele andere steden.
Het Groothandelsgebouw
In 1953 werd ook het Groothandelsgebouw geopend, een van de grootste multifunctionele gebouwen van Nederland. Dit indrukwekkende gebouw symboliseerde het economische herstel en de wederopstanding van Rotterdam als handelscentrum.
De Euromast
Geopend in 1960, werd de Euromast het nieuwe icoon van de stad. Met een hoogte van 185 meter bood de toren een spectaculair uitzicht over de stad en de haven, en benadrukte de wederopbouw van Rotterdam als een stad die opnieuw durfde te dromen en te groeien.
